آشنایی با ساز کمانچه
آشنایی با ساز کمانچه
کمانچه یکی از سازهای موسیقی ایرانی است. این ساز علاوه بر شکم، دسته و سر، در انتهای پایینی ساز، پایهای دارد
که روی زمین یا زانوی نوازنده قرار میگیرد. نوعی از کمانچه معروف به کمانچه لری وجود دارد که پشت باز است و مردمان لر به آن «تال» میگویند
شکل ظاهری کمانچه
کاسه ساز کروی و توخالی و معمولاً از جنس چوب توت است که به صورت ترکهای (تکههای باریک چوب که در کنار هم چسبانده میشود) ساخته میشود و مقطع نسبتاً کوچکی از آن در جلو به دهانهای اختصاص یافته و روی دهانه پوست کشیده شده و بر روی پوست، خرکی تقریباً شبیه به خرک تار و نه کاملاً عمود بر سیمها قرار گرفتهاست.
دستهٔ ساز، لولهای تو پر است و بهطور نامحسوس به شکل مخروط وارونه خراطی شدهاست. انتهای بالایی این لوله؛ توخالی و در طرف جلو شکاف دارد که نقش جعبهٔ گوشیها را مییابد.
دسته فاقد پرده میباشد. سر ساز متشکل است از جعبهٔ گوشیها که در دو طرف آن هر یک دو گوشی کار گذاشته شده و یک قبه که در بالای جعبه قرار گرفتهاست. طول ساز تا سر قبه حدود ۸۰ سانتیمتر است.
این ساز جزو دسته سازهای زهی کششی است. کمانچهٔ امروزی دارای ۴ سیم میباشد.
کمانچه در زمان قدیم تنها سه سیم داشته و پس از ورود ویولن به ایران به تقلید از آن سیم چهارم به آن افزوده شدهاست.
این سیمها به موازات درازای ساز گستردگی دارد و آوای آن خیلی خوش و دلکش اما کمی اصطلاحاً تودماغی میباشد. این ساز میتواند آواهای گوناگون بسیاری را برآرد.
کوک کمانچه
کوک کمانچه (نسبت فاصله سیمها به یکدیگر) در دستگاههای مختلف موسیقی ایرانی تفاوت میکند.
معمولترین کوک برای دستگاهای ایرانی این است که سیمهای اول و دوم نسبت به هم فاصله چهارم (یا پنجم) داشته، سیم سوم یک اکتاو بم تر از سیم اول و سیم چهارم یک اکتاو بم تر از سیم دوم میباشد.
شیوه نواختن کمانچه
نوازنده در حالت نشسته پایهٔ کمانچه را روی زمین یا صندلی یا زانو قرار میدهد و به وسیله آرشه (در پارسی کمانه) آن را مینوازد.
ساز در موقع اجرا کمی حول محور خود میچرخد و همین عمل تماس آرشه با سیمها را آسانتر میکند. نوازنده ساز را بهطور قائم در دست چپ میگیرد و انگشتان همان دست را روی دسته بر روی سیمها
میلغزاند و آرشه را با دست راست به روی سیمها میکشد.
انواع کمانچه
در چند دهه اخیر، سازهای جدیدی با بهرهگیری از سازهای زهی غربی ساخته شدهاند که کمکم جای خود را در موسیقی شهری ایران باز کردهاند.
از جمله میتوان به ساخت انواع کمانچه آلتو و کمانچه باس اشاره کرد که همگی صدایی بم تر از کمانچه معمولی دارند.
کمانچه آلتو دو و نیم پرده و کمانچه باس یک هنگام کامل (Octave) بمتر از کمانچه معمولی صدا میدهند.
اساتید کمانچه اردیبهشت
درج نظر